Sywert van Lienden en zijn zakenpartners mogen worden vervolgd voor oplichting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De rechtbank Rotterdam gaat niet mee in het verzoek van de drie compagnons dat die verdenking geschrapt moest worden, omdat de staat volgens hen precies wist dat zij winst konden maken met de mondkapjesdeal.
In de strafzaak staan Van Lienden, Camille van Gestel en Bernd Damme terecht. Ze worden verdacht van oplichting, verduistering, valsheid in geschrifte en witwassen rond de mondkapjesdeal tijdens de coronacrisis. De mannen wisten daar miljoenen mee te verdienen.
De eerste, voorbereidende zitting in de strafzaak begon donderdag met een debat over de vraag of de mannen mogen worden vervolgd voor oplichting van het ministerie. Ambtenaren wisten dat ze zaken deden met een commerciële organisatie in plaats van een stichting zonder winstoogmerk, betoogden de advocaten. Het Openbaar Ministerie bestreed dat.
De rechtbank besloot dat in dit stadium nog niet kan worden geoordeeld dat er uiteindelijk geen veroordeling kan volgen voor oplichting, in een strafdossier dat meer dan 17.000 pagina’s telt. “Een belangrijke vraag is immers wat dit ministerie en zijn medewerkers wisten bij het sluiten van de mondkapjesovereenkomst en wanneer zij dit wisten,” zei de rechter.
Kop van Jut
Van Lienden zei bij aanvang van de zitting dat hij op voorhand al in de media veroordeeld is in deze zaak. “Ik ben de kop van Jut. Mijn gezin en ik lijden daaronder,” zei hij donderdag in de rechtbank, bij aanvang van de zitting. Aan het eind zei Van Lienden, die soms emotioneel en geïrriteerd reageerde, dat hij onschuldig is.
Het Openbaar Ministerie (OM) vervolgt ook hun persoonlijke holdings en het gezamenlijke bedrijf Relief Goods Alliance. Van Gestel sprak in de rechtszaal van een ‘volkskruistocht’. Hij zei dat hij publiekelijk al veroordeeld is. “Wij moeten blijkbaar hangen, linksom of rechtsom.”
Damme vertelde dat hij diep in de schulden zit. “Ik ben gecanceld en heb te maken gehad met vandalisme en doodsbedreigingen.”
De drie mannen sloten aan het begin van de coronapandemie in het voorjaar van 2020 een overeenkomst met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) voor de levering van 40 miljoen mondkapjes uit China. Van Lienden had vooraf publiekelijk aangegeven zonder winstoogmerk te werken. Achteraf bleek dat de compagnons de bestelling uitvoerden namens hun commerciële bedrijf Relief Goods Alliance in plaats van hun Stichting Hulptroepen Alliantie (SHA). Via deze weg hebben zij miljoenen euro’s winst gemaakt.
In de kern simpel
“Voor de zoveelste keer moet ik weer bij het begin beginnen,” zei Van Lienden tegen de strafrechter. “U bent niet de eerste aan wie ik mijn verhaal moet vertellen.” De strafzaak kan lang duren, maar Van Lienden noemde het ‘in de kern een simpele zaak’. “Ik denk dat deze zaak in principe in een middag beslecht zou kunnen zijn.”
De rechtbankvoorzitter zei de vaart erin te willen houden. “In deze zaak is niet de vraag aan de orde of het moreel verwerpelijk is om met een kletsverhaal 100 miljoen te verdienen. Die vraag wil de rechtbank niet beantwoorden.” Die vraag is namelijk – volgens de rechter – ‘al vele malen met volmondig ja beantwoord’.
De verdediging maakt bezwaar tegen de vervolging voor oplichting van het ministerie. ‘De staat is niet opgelicht,’ aldus de advocaten. Ambtenaren wisten dat ze zaken deden met een commerciële organisatie in plaats van een stichting zonder winstoogmerk. “De staat wist van de hoed en de rand. De vraag of er winst werd gemaakt, was niet relevant. Het deed er niet toe.”
Civiele zaak
De strafzaak staat los van de civiele rechtszaak die loopt bij de rechtbank in Amsterdam. In die procedure vordert zowel de Nederlandse staat als het nieuwe bestuur van SHA een bedrag van ongeveer 29 miljoen euro terug van de mannen, gelijk aan de gemaakte winst van de mondkapjesdeal.
In de civiele zaak betoogde de landsadvocaat twee weken geleden dat de ondernemers de staat met opzet hebben bedrogen. Hij citeerde daarbij uit chats die de mannen aan elkaar en hun partners stuurden. ‘Nu echt rond!! Nooit meer geldzorgen,’ stuurde Van Lienden naar zijn eigen partner.
