Wat is zelfverdediging in het strafrecht?
Het komt met regelmaat voor dat iemand wordt aangehouden voor een strafbaar feit terwijl deze persoon dit strafbare feit pleegde om zichzelf te verdedigen. Wanneer het gaat over zelfverdediging, kent het Nederlandse Wetboek van Strafrecht bepalingen over ‘noodweer’ en ‘noodweerexces’. Noodweer en noodweerexces zijn juridische begrippen die te maken hebben met zelfverdediging in strafrechtelijke situaties. Ze kunnen van groot belang zijn bij het bepalen of iemand strafbaar is voor een bepaalde handeling, zoals het gebruik van geweld. Van noodweer(exces) kan ook sprake zijn wanneer iemand zichzelf verdedigt door terug te schieten. Mogelijk wordt u gedagvaard voor de politierechter of de meervoudige kamer.
Wat is noodweer?
Noodweer, zoals vastgelegd in artikel 41 van het Wetboek van Strafrecht, is een rechtvaardigingsgrond die iemand in staat stelt strafbaar handelen te rechtvaardigen wanneer dit handelen noodzakelijk is om zichzelf of anderen te verdedigen tegen een onmiddellijke, onrechtmatige aanval. Deze juridische bepaling biedt bescherming aan degenen die in een noodsituatie handelen om een dreiging af te wenden. Hier zijn de kernpunten en verdere details van noodweer:
- Ogenblikkelijke aanval:
De aanval moet onmiddellijk en acuut zijn. Dit betekent dat er een directe dreiging van gevaar moet zijn, waarbij het gevaar op dat moment reëel en dreigend is. Indien de dreiging niet meer actueel is, bijvoorbeeld omdat de aanval al is afgelopen, kan geen beroep meer worden gedaan op noodweer. Het gebruik van geweld na het beëindigen van de aanval wordt niet als noodweer erkend.
- Wederrechtelijke aanval:
De aanval moet onrechtmatig zijn. Dit houdt in dat de aanvaller geen recht had om de aanval te verrichten. Bijvoorbeeld, geweld dat door de politie wordt gebruikt in het kader van een rechtmatige actie valt niet onder noodweer. De reactie moet gericht zijn tegen een onrechtmatige handeling die niet gerechtvaardigd is door de wet.
- Proportionaliteit:
De gebruikte middelen en het geweld moeten in verhouding staan tot de ernst van de aanval. Dit betekent dat de verdedigende actie niet buitensporig mag zijn in vergelijking met de dreiging. Als iemand bijvoorbeeld met een dodelijk wapen reageert op een niet-levensbedreigende aanval, kan dit niet worden gerechtvaardigd als noodweer.
- Subsidiariteit:
Noodweer kan alleen worden ingeroepen als er geen andere minder ingrijpende manier is om het gevaar af te wenden. Dit houdt in dat de verdediging alleen rechtvaardig is als het gebruik van geweld de enige beschikbare optie is om de aanval te stoppen. Als er andere, minder ingrijpende middelen beschikbaar waren om de dreiging te neutraliseren, moet deze optie worden overwogen.
Toepassing en juridische gevolgen
Wanneer aan de bovengenoemde voorwaarden is voldaan, kan iemand die normaal gesproken strafbaar zou zijn voor het gebruikte geweld aanspraak maken op noodweer en wordt de daad als rechtvaardig beschouwd. Dit betekent dat de persoon in kwestie niet strafbaar is voor het geweld dat hij of zij heeft gebruikt om de aanval af te wenden.
Wat is noodweerexces?
Noodweerexces, zoals uiteengezet in artikel 41 van het Wetboek van Strafrecht, is een specifieke vorm van noodweer waarbij iemand de grenzen van een proportionele verdediging overschrijdt, maar dit doet onder invloed van een hevige emotionele reactie die door de aanval zelf is veroorzaakt. In andere woorden, wanneer iemand door intense emoties zoals angst, paniek, of woede verder gaat in zijn reactie dan strikt noodzakelijk is om zichzelf of anderen te verdedigen, kan hij zich beroepen op noodweerexces.
Dit juridische concept erkent de impact van de aanval op de psychische toestand van de verdediger en biedt een vorm van juridische bescherming voor situaties waarin de verdediger buitenproportioneel handelt als gevolg van deze emoties.
Wat zijn de gevolgen van noodweer en noodweerexces?
De gevolgen van een succesvol beroep op noodweer of noodweerexces kunnen aanzienlijk zijn, vooral in termen van strafrechtelijke verantwoordelijkheid.
Kan er met succes een beroep worden gedaan op noodweer als de verdenking een mishandeling betreft, dan wordt de verdachte vrijgesproken. Voor een geslaagd beroep op noodweer(exces) bij andere strafbare feiten, wordt de verdachte ontslagen van alle rechtsvervolging (OVAR). De verdachte krijgt dan geen straf.
Advocaat zelfverdediging of noodweer nodig?
Als een noodweer(exces) verweer centraal staat in de verdediging, is het van belang dat de strategie tot in de puntjes klopt. Het verweer kan sterker zijn op het moment dat het verweer al in een vroeg stadium consistent naar voren wordt gebracht. Het is daarom aan te raden om al in een vroeg stadium een advocaat te consulteren voor het uitstippelen van een strategie.
De advocaten van Kötter, L’Homme & Plasman Advocaten hebben veel ervaring met noodweer(exces) zaken en weten dit met regelmaat met succes te bepleiten. Indien u hierover vragen heeft, neemt u dan vooral contact op met ons kantoor. U kunt een e-mail sturen aan info@klpadvocaten.nl of (tijdens kantoortijden) bellen naar het telefoonnummer 020-6731548. Bij spoed (uzelf of een bekende van u wordt mogelijk binnenkort aangehouden) kunt u contact opnemen via ons spoedtelefoonnummer 06-24428734.
Wilt u meer lezen over:
